Dünya çapında birçok iktisat enflasyonda gerileme ve para siyasetinde gevşemenin başladığı 2024’ü geride bırakırken, ekonomistlere nazaran, 2025’te ABD’nin muhafazacı ticaret siyasetleri, zayıf büyüme ve jeopolitik riskler global iktisadın karşılaşacağı temel zorlukları oluşturabilir.
ABD ve Avrupa başta olmak üzere birçok ülke, yüksek enflasyonla çaba kapsamında süratle artırdıkları siyaset faizinde, bilhassa 2024’ün ikinci yarısında gevşeme adımları atmaya başladı.
ABD Merkez Bankası (Fed), geçen haftaki son toplantısında siyaset faizini 25 baz puan düşürerek, bu yıl arka arda üç toplantıda toplam 100 baz puanlık faiz indirimine gitti ve böylelikle siyaset faizini yüzde 4,25-4,50 aralığına çekti.
Avrupa Merkez Bankası (ECB) bu ayki 25 baz puan indirimle birlikte, yılı toplamda dört faiz indirimiyle tamamladı ve mevduat faizini yüzde 3’e, refinansman faizi ve marjinal borçlanma faizini sırasıyla yüzde 3,15 ve yüzde 3,40’e indirdi.
İngiltere Merkez Bankası (BoE), bu yıl ağustosta 25 baz puanla Mart 2020’den beri birinci kere faiz indirmesinin akabinde, geçen hafta da siyaset faizini 25 baz puan düşürdü ve böylelikle yılı 50 baz puan indirimle yüzde 4,75’te kapattı.
Enflasyonun birçok ülkede gerilemesiyle para siyasetinde gevşeme başlarken, halihazırda birçok ülkede hissedilen zayıf büyüme, ticaret savaşlarının genişleme mümkünlüğü ve jeopolitik riskler global iktisat üzerinde baskı yaratıyor.
BÜYÜME ÜZERİNDEKİ BASKILAR
Ekonomistler, özellikle ABD’nin seçilmiş başkanı Donald Trump’ın henüz Beyaz Saray’a dönmeden kimi ülkeler için açıkladığı ek gümrük vergilerinin 2025’te global büyüme açısından epeyce büyük ve negatif bir tesir yapabileceğini öngörüyor.
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch Ratings Başekonomisti Brian Coulton, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, ABD’de ekonomik büyümenin 2025’te daha yavaş bir eğilim gösterebileceğini, Çin’de ihracatın yavaşlayabileceğini lakin Euro Bölgesi’nde ölçülü bir toparlanmanın kelam konusu olduğunu belirterek, “Bu nedenle, global gayri safi yurt içi hasılanın (GSYH) 2024’teki yüzde 2,8’den gelecek yıl yüzde 2,6’ya hafif bir yavaşlama göstereceğini öngörüyoruz.” tabirlerini kullandı.
ABD’de açıklanan gümrük vergisi artışlarının genel olarak faaliyeti azaltacağını fakat ABD’de tüketici harcamalarının beklenenden daha fazla ivme gösterebileceğini söyleyen Coulton, eylülde yayımladıkları Global Ekonomik Görünüm raporunda ABD için 2025’e ait öngördükleri yüzde 1,6’lık büyüme varsayımını yüzde 2,1’e yükselttiklerini lisana getirdi.
Coulton, öte yandan, kelam konusu tarife artışlarıyla ABD’nin efektif tarife oranının yüzde 5’ten fazla olabileceğini bildirdi.
Çin, Avrupa ve öbür ticaret ortaklarının ABD’ye yönelik misilleme niteliğindeki tarife artışlarının da büyüme üzerindeki olumsuz tesirleri ve birebir vakitte enflasyonist baskıları daha geniş çapta artırabileceği ihtarında bulunan Coulton, “Göçün kısıtlanması da iş gücü arzı büyümesini azaltarak ABD’de enflasyon baskılarını artırabilir ve bu da Fed faiz indirimlerinin beklediğimizden daha sığ bir patikaya girmesine neden olabilir.” dedi.
Coulton, Euro Bölgesi’nde ise gerçek fiyatların artmasıyla 2025’te tüketici harcamalarında hafif bir toparlanma beklediklerini lakin bunun öngördüklerinden daha zayıf olabileceğini aktardı.
Bu durumun hane halkının artan ihtiyatlı yaklaşımını yansıttığına dikkati çeken Coulton, “ABD’nin gümrük tarifelerini genel olarak artıracağı varsayımımız da başta Almanya olmak üzere Euro Bölgesi büyüme iddialarımızı zayıflattı lakin bu durum ECB’nin faizleri daha fazla ve daha süratli düşüreceği beklentimizle kısmen dengelendi. Ayrıyeten ABD’nin Çin’e uyguladığı gümrük vergilerinde büyük bir artış olacağını varsayıyoruz ve bu da 2025 ve 2026’ya ait Çin büyüme varsayımlarımızda aşağı taraflı revizyonlara neden oluyor. Çin’in ABD’nin gümrük vergisi artışlarının iktisat üzerindeki tesirini hafifletmek için maliye siyasetinde daha agresif bir biçimde gevşemeye gidebileceği beklentisi kelam konusu.” diye konuştu.
TRUMP TESİRİ BEKLENİYOR
İngiltere’nin en eski bağımsız ekonomik araştırma enstitüsü Ulusal Ekonomik ve Toplumsal Araştırma Enstitüsü (NIESR) Başekonomisti Ahmet İhsan Kaya, 2025’in gelişmiş ülkelerde enflasyonun denetim altına alındığı ve faizin buna paralel olarak istikrarlı halde gerilediği bir yıl olmasını beklediklerini lisana getirdi.
Fed’in siyaset faizini yıl sonunda yüzde 3,25-3,50 aralığına, ECB’nin ana siyaset faizini yüzde 2,25’e ve BoE’nin siyaset faizini yüzde 3,75’e indirmesini öngördüklerini söyleyen Kaya, Trump’ın tarife ve göçmenler dışındaki siyasetlerinin, regülasyonlar ve vergilerin azaltılması yoluyla büyüme açısından destekleyici olabileceğini söyledi.
Kaya, lakin Trump’ın açıkladığı müdafaacı siyasetlerin memleketler arası ticaret ve global büyüme açısından epey büyük ve negatif bir tesir yapmasının olası olduğunu belirterek, “2025 için global iktisat açısından en kıymetli risk Trump’ın müdafaacı ticaret siyasetleri olacak üzere görünüyor. Trump tarifeler konusunda farklı sayılar açıkladı ve bunların ne kadarının gerçekleşeceğini vakit içinde göreceğiz. Lakin, bizim bir çalışmamız, Trump’ın açıkladığı tarifelerin geniş kapsamlı halde uygulanması halinde global büyümenin yaklaşık yüzde 1 puan daha düşük olabileceğini gösteriyor. Bizim 2025 için global büyüme varsayımımız ise yüzde 3,2” halinde konuştu.
‘İSRAİL HÜCUMLARI DA RİSK OLUŞTURABİLİR’
Küresel iktisat açısından bir başka riskin İsrail’in Orta Doğu’da farklı ülke topraklarındaki akınları ve bölgedeki çatışmaların genişlemesinden kaynaklanabileceğini anlatan Kaya, bu atakların başta güç fiyatları olmak üzere global iktisat üzerinde tesirleri olabileceğini kaydetti.
Kaya, gelişmiş ekonomilerde salgından beri süratle büyüyen kamu açıkları olduğunu ve borç yükünün azaltılması gerektiğine de dikkati çekerek, bilhassa AB ülkelerinde önemli bir mali konsolidasyonun kaide göründüğünü söz etti.
AB’nin yeni mali çerçevesinin ülkeleri kamuda daha fazla tasarruf yapmaya ve vergileri artırmaya ittiğini lisana getirerek, “Bu durum birçok ülkede önemli toplumsal reaksiyonlara neden oluyor ve yakın vakitte Fransa’da olduğu üzere politik istikrarsızlıklar yol açıyor. Gerek bu politik istikrarsızlık, gerekse sıkı maliye siyasetlerinin 2025’te global ekonomiyi olumsuz etkileyeceğini düşünüyoruz.” dedi.
Kaya, yavaşlamaya devam eden Çin ekonomisindeki yapısal meselelerin ve bilhassa ticaret siyasetleri nedeniyle gelişmekte olan ülkelerin karşılaşabileceği zorlukların da 2025’te izlenmesi gereken gelişmeler olacağını kelamlarına ekledi.
S&P Küresel Market Intelligence tarafından yayımlanan yeni bir tahlile nazaran de 2025’te ekonomik büyümeye ait tasalar, ülke içi hoşnutsuzluklar, sıkıntı ittifaklar ve ticaretteki zorluklar, global ekonomiyi baskılayan bariz temalar olarak öne çıkacak.