Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş, çocukları toplumsal medya platformlarının bağımlılığından ve kötülüklerinden korumak için düşünülen yeni düzenlemeye ait bilgi verdi.
Bakan Göktaş’ın açıklamalarından satır başları şöyle:
SOSYAL MEDYA BAĞIMLILIĞIYLA MÜCADELE
Son yıllarda birçok ülke, toplumsal medya platformlarının bilhassa çocuklar üzerindeki olumsuz tesirlerini azaltmak emeliyle çeşitli yasal düzenlemeler getiriyor.
Bu olumsuz tesirler, beyin kimyasını etkileyen değişimlerden, toplumsal sorunlara kadar değişen bir çerçevede çeşitlilik arz ediyor. Bağımlılık konusunda çalışan uzmanlar toplumsal medya bağımlılığının beyinde unsur bağımlılığıyla benzeri sistemleri tetiklediğini belirtiyorlar. Toplumsal medya bağımlılığını “dijital eroin” olarak İsimlendiren uzmanlar var. Bu husus bağımlılığına benzetilen toplumsal medya kullanım tesirlerine karşı ergen ve çocuklar çok daha fazla risk altındalar.
Ergenlik devri, doğum sonrası devrin akabinde beynin en fazla değişim ve büyüme gösterdiği periyot olarak biliniyor. Birtakım klinik çalışmalar bir çocuğun teknoloji bağımlılığının hududu aşması durumunda tedavinin çok sıkıntı hale gelebildiğini gösteriyor. Hatta video oyunlarında kaybolmuş ya da Facebook bağımlısı toplumsal medya kullanıcılarını tedavi etmenin, en az uyuşturucu husus bağımlılarını tedavi etmek kadar sıkıntı olduğu görülmüş.
EKRAN BAĞIMLILIĞI RAHATSIZLIKLARI
Sanal otizm; ”Ekrana bağlı gelişen otizm” ya da ”televizyona maruz kalmaktan kaynaklı gelişen otizm” olarak tanımlanan bir kavram.
Daha çok erken çocukluk devrinde görülen “sanal otizm” çocuklarda otizmli olmadığı halde otizm belirtilerinin ortaya çıkmasına neden oluyor.
Ekran teknolojileri sırf bağımlılık oluşturmakla kalmıyor. Tıpkı vakitte Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu, korku, depresyon, artan saldırganlık ve intihar eğilimi üzere çeşitli ruhsal ve davranışsal rahatsızlıklara da yol açıyor.
Bu manada literatüre yeni yeni teşhislerin girdiğini görüyoruz.
CEP TELEFONUNDAN AYRILMA KORKUSU
Mesela Nomofobi (No Mobile Phone Phobia) sözlerinden türetilmiş bir söz olup, cep telefonundan ayrılma korkusu olarak tanımlanıyor.
Benzer halde Netlessfobi, literatürdeki ismiyle Fobo (Fear of being offline) internetsiz kalma korkusu olarak bilinen bir davranış bozukluğu. Fobo’da internetsiz ortamlar beşerler üzerinde anksiyete oluşturuyor.
Ergenlik devrinde toplumsal medya kullanımının alışkanlık haline gelmesi, yalnızca o anki davranışları etkilemekle kalmıyor. Birebir vakitte beyin gelişimini yetişkinlik periyoduna etki edecek formda de değiştiriyor.
Ekrandaki içerikler beyefendisini olumlu ya da olumsuz tarafta uyararak çocukların uyku eğilimlerini düşürüyor. Ekrandan yayılan parlak ışığın melatonin salgısını baskılayarak uykuyu geciktirmesi üzere sebeplerle uyku yetersizliğine bağlı gelişim bozuklukları görülebiliyor.
Ekran alışkanlıkları hem çocuklarda hem de yetişkinlerde uyku sıhhatine ziyan veriyor.
BEYİN ÇÜRÜMESİ
Çarpıcı bir bilgi olarak paylaşmak isterim, bu yıl Oxford sözlüğü “Brain Rot” tabirini yılın sözü olarak seçti. Türkçe karşılığı “beyin çürümesi” olan bu söz, çok ekran müddetinin neden olduğu zihinsel bulanıklık, halsizlik, büyük düzeyde dikkat dağınıklığı ve bilişsel gerilemeyi tabir ediyor
Bir öteki değerli bulgu ise toplumsal medya kullanımının ömür memnuniyetini azalttığı istikametinde. Bu da çocuklarda intihar eğilimini tetikleyebilecek kıymetli bir risk faktörü olarak bedellendiriliyor. Bu tespitler, bilhassa çocuklar ve gençler için ekran kullanımının potansiyel zararlarına yönelik daha derin bir farkındalık ve tedbir alınması gerekliliğini ortaya koyuyor.
ÇOCUKLARA YÖNELİK TOPLUMSAL MEDYA DÜZENLEMELERİ
Tüm bu risk faktörlerinden hareketle dünya genelinde pek çok ülkede “Dijital yerli” olarak isimlendirilen çocukların ve gençlerin toplumsal medya kullanımıyla ilgili düzenlemelerin yapılması gündemde. Mevcut tartışmaların merkezinde, şiddet, intihar ve kendine ziyan vermeye yönlendiren içeriklerin engellenmesi ile çocukların 13 yaş altındayken toplumsal medyada hesap açmasının daha sıkı kontrol altına alınması üzere bahisler bulunuyor. Norveç, Fransa, İngiltere ve İrlanda üzere ülkeler farklı kısıtlamalar uygularken, geçtiğimiz ay Avustralya, 16 yaş altındaki tüm çocukların belli toplumsal medya platformlarına erişimini yasakladı. Misal formda, ABD Senatosu, 2024 Temmuz ayında iki partinin ezici takviyesiyle Kids Online Safety Act isimli maddeyi kabul etti. Bu yasa, şirketlere çocukların toplumsal medyada mahremiyetlerinin korunması ve gösterilecek içeriklerin aile denetimine sunulması konusunda önemli sorumluluklar yüklüyor. İngiltere Parlamentosu’nda ise şu anda Online Safety Act isimli bir yasa tasarısı tartışılıyor. Bu yasa kapsamında, toplumsal medya şirketlerinin çocukların ziyanlı içeriklere erişimini engelleyecek formda algoritmalarını güncellemeleri öngörülüyor.
İngiltere hükümeti, büyük toplumsal medya şirketlerinin çocukların çevrimiçi güvenliğini sağlamaya yönelik önemli adımlar atmaması durumunda, Avustralya’daki üzere geniş çaplı bir yasaklama getirebileceğini belirtiyor.
TÜRKİYE’DE YAPILAN YENİ ÇALIŞMALAR
Biz Bakanlık olarak hali hazırda ziyanlı içeriklere erişim manisi getirilmesi konusunda çalışmalar yürütüyoruz. 7-24 ulaşılabilir olan DUY ihbar sınırımıza gelen ihbarları temel alan Hukuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü ünitemiz BTK işbirliği ile binlerce içeriğin engellenmesini sağladı. Gelinen kademede çalışmalarımızı daha ileri bir evreye taşıma gereği açıktır. Biz bahsettiğimiz tüm risk faktörlerini kıymetlendirerek, tüm dünya ile birlikte bu hususta gerekli adımları atmaya hazırlanıyoruz.
Bakanlığımızca yürütülmekte olan mevzuat çalışmalarının çerçevesi direkt bir platformun yasaklanması formunda planlanmıyor. Öncelikle, Türkiye de faaliyet göstermek isteyen hizmet sağlayıcı, toplumsal medya platformları ve dijital oyun üreticilerinin, kullanıcının çocuk olduğunu tespit etmelerini sağlayacak yaş doğrulama sistemlerini kullanma üzere adımları atma yükümlülüğü getirilmesi öngörülüyor. Bu doğrultuda “Dijital Kimlik” üzere bir uygulamanın hayata geçirilmesi kelam konusu olabilir.
Bu yükümlülüğün uyulacak temeller ve kullanılacak teknolojinin yeniden mevzuatla belirlenen bağımsız bir kurum tarafından oluşturulacak rehberlerle uyumlu olarak yerine getirilmesi planlanıyor.
KISITLAMADA 16 YAŞ SINIRI
Kısıtlamada temel alınacak yaş kriterinin 16 yaş temel olmak üzere ve ama öteki temel maddelerle uyumlu olarak ve uzman görüşleri de alınarak kademeli olarak tespit edilmesi ön görülüyor. Dijital ortamda çocuklara sunulan içeriklerde çocuklar için ziyanlı olabilecek ögelerin yer almaması, çocuklara yönelik siber zorbalık hareketlerinin, çevrim içi platformlarda şahsileştirilmiş reklamların sunulması ve çocukların tüketim alışkanlıklarını manipüle etmeye yönelik davranışsal reklamcılık faaliyetleri yürütülmesinin engellenmesi, çocukların ferdî datalarının korunması üzere yükümlülüklerin yerine getirilmesi bekleniyor.
Belirlenen yükümlülüklere uymayan ilgililere çeşitli yaptırımlar getirilmesi üzere temel hususlar üzerinde çalışılıyor.
EBEVEYNLERE SORUMLULUK
Ebeveynlere yönelik olarak da bakım ve nezaret yükümlülüğünün uzantısı olarak bir ekip yeni yükümlülükler getirilmesi de gündeme alınabilecek mevzular ortasında yer alıyor. Özet olarak, sosyal medya platformlarından kullanıcının yaşının tespit edilmesi konusunda tesirli ve sağlam sistemler geliştirmelerini, çocuklar için ziyanlı olabilecek içerikleri engelleyecek formda algoritmalarını düzenlemelerini, güncellemelerini talep etmek, bunların uygulanmasını denetlemek ve son olarak yaptırımlar uygulanması halinde kademeli bir düzenleme üzerinde çalışıyoruz. Toplumsal medya platformlarının içerik algoritmalarını nasıl denetim edebildiklerini Filistin probleminden çok güzel biliyoruz. Bu kapasiteyi çocukları ziyanlı içeriklerden muhafaza konusunda da kullanabileceklerinden eminiz.
AİLE AKSİYON PLANI DEVREDE
Bu yıl Birleşmiş Milletler Memleketler arası Aile Yılının 30. yıl dönümünde, 15 Mayıs Memleketler arası Aile Gününde, 2024-2028 yıllarını kapsayan birinci Ailenin Korunması ve Güçlendirilmesi Vizyon Dokümanı ve Hareket Planı’nı ilan ettik. Beş temel amaç çerçevesinde hazırladığımız hareket planında; refah, toplumsal siyaset ve hizmet, dijitalleşme ve etraf temalarının yanı sıra global riskler ve demografiye özel bir kısım ayırdık. Altı ay evvel aile ve nüfus siyasetleri ile ilgili çalışmalarımıza ivme kazandırmak emeliyle Aile ve Nüfus Siyasetleri Daire Başkanlığı’nı kurduk.
Daire Başkanlığımızın çalışmalarıyla öncelikle ulusal ve milletlerarası nüfus siyasetlerini daha ayrıntılı inceliyoruz.