Önümüzdeki periyoda ilişkin güç arzı güvenliği bakımından endişe duyuyor musunuz?
Hem petrole hem de doğalgaza baktığımız vakit önümüzdeki yıllarda bilhassa 2025’ten itibaren Türkiye üzere güç ithalatçısı, ekonomileri güç ithalatına önemli olarak bağlı olan ülkeler için hoş bir periyoda giriyoruz. Petrole baktığımız vakit petrol talebi giderek zayıflıyor. Bunun da iki nedeni var; biri geçmiş 10 yılda dünyada bütün petrol talebindeki büyümenin yüzde 60’ı tek başına Çin’den geliyordu ve o vakit Çin iktisadı yüzde 6 falan büyüyordu. Artık Çin iktisadı zayıflıyor, zayıflayınca
yüzde 4’lere düştü ekonomik büyüme. Çin’in daha az
güce muhtaçlığı olacak, birinci nedeni bu.
İkinci neden ise bütün dünyada Çin’den başlamak üzere elektrikli otomobillerde süratli bir büyüme var. Bu yüzden petrol talebi birazcık yavaşlıyor ve çok makul düzeylere geliyor. Bunlara ek olarak petrol arzı dört ülkede süratli bir halde artıyor; Amerika, Kanada, Brezilya ve Guyena’da üretim çok fazla. Yalnızca bu dört ülkeden gelecek olan petrol üretim artışı dünya petrol talebini karşılıyor. Yani Ortadoğu’daki ülkelerin petrol piyasaları üzerindeki hakimiyeti önemli manada azalıyor. Bu bakımdan düşük talep, yüksek arz demek, fiyatlarda aşağı yanlışsız baskı olacağı manasına geliyor. Ben bunu birkaç ay evvel Türk basınına söylemiştim. O günden bu yana 15 dolar düştü, 70 dolara geldi. Olağan kaidelerde bu devam edecek. Doğalgaza gelince, bizim üzere ülkeler için tekrar hoş bir haber var.
LNG DALGASI GELİYOR
O da şu: 2025’ten başlayarak dört-beş yıl boyunca muazzam bir yeni LNG dalgası geliyor. Bilhassa iki ülkede, ABD ve Katar’da birçok proje bitme evresine geldi. Bunlar geldiği vakit 250 milyar metreküp dediğimiz, yani 40 yılda yapılanın yüzde 50’si, 3-4 yıl içerisinde piyasada olacak. Yani şimdiye kadar satıcıların hükümran olduğu bir doğalgaz piyasasından, alıcıların daha güçlü olduğu bir piyasaya geçeceğiz. Bu da fiyatları aşağı hakikat baskılayacak. Baktığımız vakit, çok büyük jeopolitik gelişmeler olmaz ise, bizim üzere iktisadı güç ithalatına bağlı olan ülkeler için hoş bir döneme giriyoruz diyebiliriz.
ABD seçimlerinde Trump’ın kazanması durumunda güç politikalarında değişiklik olur mu?
Bundan evvel hem Obama hem Trump devrinde çok güzel çalıştık. Fransa’da hükümetler değişti, İngiltere’de değişti, yani hepsiyle biz çalışırız, hiçbir sorun yok. Ancak dünya için baktığımız vakit şunu söyleyebilirim size…Şu anda dünyada pak güçte teknolojinin başını çeken ülke tek başına Çin. Mesela size birkaç sayı vereyim. Dünyadaki güneş panellerinin yüzde 80’i tek başına Çin’de üretiliyor. Elektrikli otomobillerin yüzde 60’ı, rüzgâr santallarının yüz 60’ı da Çin’de üretiliyor. Ve Çin’in aslında bu kadar önde gitmesinin temel nedeni bu teknolojilerde iklim değişikliği ve pak güç değil. Büsbütün bir sanayi siyaseti. Şunu herkes görüyor, bütün dünyadaki ülkeler Amerika olsun, Avrupa olsun, Japonya olsun, dünya ekonomisindeki yeni evre, pak güç, teknoloji evresi olacak. Ülkeler birbirleriyle burada rekabet içine girmeye başladı. Mesela Amerika’da enflasyon azaltma kanunu diye bir kanun çıktı ve bu kanun ya da teşvikler diyeyim, pak güç teknolojisine muazzam dayanak verdi. Artık Avrupa’da yeni kurul, muazzam bir pak güç teşvik paketiyle gelecek. Bunların ardında yatan temel neden sanayi siyasetleri, yani endüstrinin bundan sonraki devrinde Çin’le rekabet edebilme talihi olmalı. Bununla birlikte yeni bir şey gündeme gelecek: Ticaret pürüzleri, bariyerleri… Artık ülkeler mesela Amerika ve Avrupa olsun, Hindistan olsun, Çin’den ya da diğer ülkelerden gelecek olan pak güç eserlerine ki bunlar elektrikli otomobiller olabilir, güneş panelleri olabilir, önemli vergiler koyarak, burada kendi üretimlerini ve kendi mamullerini avantajlı duruma getirmeye çalışacaklar. Yani ben temelinde pak gücün gelişimindeki en önemli mani olarak siyasi değişimleri değil de ticari alınacak korunma önlemlerini görüyorum.
Geçtiğimiz yıl Japonya’da yapılan G7 Zirvesi’nde başkanlara hitap eden Uluslararası Enerji Ajansı Lideri Fatih Birol, dünyanın en güçlü önderlerine özel bir sunum yapmıştı.
NÜKLEERE DÖNÜŞ HIZLANACAK
Dünyayı gelecekte nasıl bir güç arzı bekliyor?
Yani şunu söyleyeyim, dünyada petroldeki büyümede bir yavaşlama olacağını konuştuk lakin elektrik tüketimindeki artış son derece önemli olarak devam edecek. Bunun en değerli üç tane itici gücü var. Biri ulaştırma kesimi elektrikle olacak. Mesela otomobilden bahsediyoruz lakin yakında kamyonları, otobüsleri de göreceğiz. İkincisi yapay zekâ; ayriyeten ek bir elektrik tüketiyor. Üçüncüsü de sanayi dalında elektrik süratli bir formda büyüyor. Yani talep süratli bir biçimde büyücek. Değerli soru bu talebi nasıl karşılayacağız, hem de fosil yakıtları azaltalım derken. Artık yenilenebilirdeki büyüme devam edecek. Bizim üç yıl evvel yanlışsız iddia ettiğiniz üzere nükleer de değerli bir geri dönüş yapıyor bütün dünyada. Yani Kore’den Japonya’ya, Japonya’dan Amerika’ya, Çin’e, Avrupa’daki çabucak hemen her ülke önemli bir halde dönüş yapıyor. Elektrik talebindeki süratli artışın nükleere geri dönüşü hızlandıracağını düşünüyorum. Yani gelecekteki elektrik üretim kompozisyonuna baktığımız vakit aslan hissesi, büyümenin aslan hissesi yenilenebilirde olacak. Nükleerden süratli bir gelişme bekliyorum ancak bunun yanı sıra tabi fosil yakıtlar da hala bir hisse sahibi olacak. Ancak büyüme hissesinin temel olarak yenilenebilir ve nükleerde olacağını düşünüyorum. Bunu da temel nedeni yalnızca pak olmalarından değil, bilhassa yenilenebilir daha maliyeti ucuz olması ve güç güvenliği açısından kıymetli.
JEOTERMALDE YENİ AÇILIMLAR OLACAK
Türkiye’nin yenilenebilir güç yatırımlarını kâfi buluyor musunuz?
Türkiye yenilenebilir güç konusunda bence en başarılı ülkeden biri. Bilhassa güneşte ve rüzgârda çok güzel adımlar attık. Bu beni çok sevindiriyor. Lakin potansiyelimize baktığımız vakit hâlâ muazzam bir potansiyelimiz var.
Yakında yenilenebilirde rüzgâr ve güneşin yanında yeni bir raporla geliyoruz. O da jeotermal. Orada çok kıymetli yeni açılımlar olacak. Umarım jeotermalden de Türkiye katkı alabilir. Yani Türkiye çok düzgün iş yaptı yenilenebilirde ancak potansiyelimiz hala çok büyük.
‘NÜKLEER TÜRKİYE İÇİN OLMAZSA OLMAZ’
Türkiye’nin ikinci nükleer santral hazırlıklarını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Ben yaklaşık 20 yıldan beri her Türkiye’ye geldiğimde ki o vakit biraz daha rüzgâr öbür yerden esiyordu, şunu söyledim: Nükleer Türkiye için olmazsa olmaz bir teknoloji. Zira bizim ekonomimiz büyüyor, nüfusumuz artıyor, kentleşiyoruz, elektrik tüketimimiz artıyor. O bakımdan nükleere bence Türkiye’nin geçmesi son derece hoş bir adım. Birinci nükleer santral yapılıyor. Bence nükleer seçimi yaparken dikkat edilmesi gereken birtakım kriterler var. Bunlardan bir tanesi hangi ülkeyle nükleer santralı yapmayı seçerseniz o seçeneğiniz size mevcut güç sisteminde çeşitlendirme getirmesi lazım. Yani A ülkesi olabilir, B ülkesi olabilir. Bu çeşitlendirmeye katkısı olması lazım. Bu bir. İkincisi maliyetler. Üçüncüsü de en âlâ teknoloji mi değil mi? Bu üç ögeye bakarak seçim yapmak lazım. Umarım alınacak karar, Türkiye’nin güç çeşitlendirme konusuna olumlu katkılarda bulunabilir.
KARBONDA DÜZGÜN HAZIRLANMAMIZ GEREKİYOR
Karbon düzenleme mekanizmasının giderek gündemden uzaklaştığını görüyorum, bu bahisteki görüşleriniz neler?
Avrupa’da şöyle bir şey var. Son altı ay içerisinde yeni Avrupa Kurulu geleceği için bu bahis fazla gündeme gelmedi. Artık hâlâ yeni komitenin oluşum sürecindeyiz. Ben gelecek yıldan itibaren bunun önemli olarak gündeme geleceğini ve bizim üzere ülkelerin buna çok güzel hazırlanması gerektiğini düşünüyorum. Yani biliyorum kimi hazırlıklar var ancak biz ticaretimizin yaklaşık 50’sini Avrupa ile yapıyoruz. Endüstrimizin bundan negatif bir tesir görmemesi için kimi çalışmaları yapmamız lazım. Bu endüstrinin kendi alanında atacağı adımlardan, hükümetin Avrupa Birliği ile yapacağı müzakerelere kadar oluşan bir silsile…
Kendimizi bir an evvel hazırlamamız gerekiyor. Yoksa birtakım değerli bölümler için, otomotiv başta olmak üzere Türkiye için değerli bir baş ağrısı olabilir. Evvel bir sayı vereyim. Dört sene evvel dünyada satılan her 25 otomobilden biri elektrikliydi. Bu sene her beş otomobilden biri. Yeniden burada Çin başı çekiyor. Avrupa ve Amerika Çin’i izliyor. En kıymetli şey şu: Çin artık elektrikli otomobillerin maliyetlerini içten yanmalı otomobillerin maliyetleriyle eşit hale getirdi. 10 yıl evvel güneş gücü romantik bir öyküydü. Bence elektrikli otomobillerde da birebir sineması göreceğiz. Natürel ülkeler kendi endüstrilerini korumak için kimi vergiler getiriyor. Çok kısa müddet evvel dünyanın önde gelen 20 otomobil imalatçısının CEO’suyla toplantı yaptım. İstisnasız hepsi, otomobil endüstrinin geleceğinin elektrikli olduğunu kabul ediyor. Birtakımı biraz evvel, birtakımı biraz sonra fakat amaç aşikâr. Kimi yavaşlamalar olabilir, birtakım vergiler, öteki kısıtlamalar olur lakin nereye gideceği açık.